Haber: N. Nuri Yavuz
İklim değişikliğinin bir sonucu olan afetler ve salgınla birlikte yaşanan doğaya özlem, toplumsal çevre farkındalığını artırdı. Kamuoyunda hava, ses ve su kirliliğine yönelik açıklamalar hiç olmadığı kadar geniş yer tutmaya başladı. Bursa Görüş gazetesi olarak 5 Haziran Dünya Çevre Günü vesilesiyle kentte atık su arıtma denince akla gelen ilk kurumlar arasında yer alan Yeşil Çevre’yi ziyaret ettik. Kooperatif Genel Müdürü Mehmet Aydın ile Yeşil Çevre ve Bursa üzerine söyleştik.
Kooperatif ne zaman ve nasıl kuruldu?Kooperatif, 1998 yılında Bursa Valiliğinin önderliğinde şehrin doğu bölgesinde faaliyet gösteren Uludağ Organize Sanayi Bölgesi (Uludağ OSB ), Kestel Organize Sanayi Bölgesi (KOSAB), Barakfakih Organize Sanayi Bölgesi (BOSAB), İsabey bölgesindeki işletmeler ile Kestel ve Gürsu ilçe yerleşim alanlarının evsel ve endüstriyel atık sularının bir noktada arıtılması amacı ile kuruldu.
Kooperatif, bölgedeki birden çok işletmeyi ve yerel yönetimleri içinde barındırdığından tesisin yapılması, devamında işletilmesindeki parasal ilişkilerin sağlıklı yürütülebilmesi için 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu kapsamında özel hukuk hükümlerine tabi olarak kar amacı gütmeyen kooperatif statüsünde hayata geçirildi.
Kuruluş işlemleri gerçekleştikten sonra bölgedeki sanayi işletmelerinin her biri ayrı ayrı (OSB içinde olsa dahi) kooperatif ortağı yapıldı. ‘Kirleten öder’ prensibine göre her ortağımız, atık suyu nispetinde tesisin yapımı için katılım bedeli ödedi.
Tesisin yeri nasıl belirlendi?Kooperatif, tekniğine uygun arıtma tesisi yerinin belirlenmesi ile işe başlandı. Arıtma Tesisi yeri olarak Kumlukalan yolu Kuşalanı mevkiinde bulunan 60 bin metrekarelik Gürsu Belediyesi Katı Atık Vahşi Depolama Alanı (Çöplük Alanı) seçilerek bedeli müteakibi satın alındı. Bu yer seçimi sayesinde ülkemizin verimli meyve deposu olan bu bölgedeki tarım arazilerinin korunması sağlandı.
Tesis ne zaman faaliyete geçti?2004 yılında arıtma tesisi yapım işine başlanıldı. 23 Haziran 2006 tarihinde günlük 52 bin 500 metreküp kapasiteli arıtma tesisi faaliyete geçti. Bölgenin artan kapasite ihtiyacını karşılamak üzere 24 Kasım 2015 tarihinde kapasite artırım yatırımları tamamlandı. Alt yapı kapasitesi günlük 150 metreküp olan tesis mevcut durumda günlük 100 bin metreküp atık su arıtır hale geldi. Ayrıca tesisin 27 km Kollektör hattı bulunuyor. Kooperatif, 1 Ocak 2007 tarihinden itibaren ortaklara deşarj ettikleri m3/gün atık su miktarına göre birim maliyet esası ile genel kurulunun belirlediği tarifeye uygun olarak işletme bedeli faturası düzenlenmeye başladı.
Atık sular nasıl toplanıyor?Atık sular; kooperatif ana kolektör hatlarına gelene kadar OSB’lerin dâhili hatları, sanayi bölgeleri ve yerleşim alanlarında ise BUSKİ’nin kanalizasyon hatları ile toplanıyor. Bölgemizde kanun gereği atık su altyapı sorumluluk yetkileri olan BUSKİ, KOSAB, BOSAB ve Uludağ OSB ile protokoller düzenlenerek görev ve sorumluluklar paylaşılmak sureti ile çalışmalara devam ediliyor.
Yeşil Çevre’nin ortaklık yapısı hakkında bilgi verir misiniz?Valilik (Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı), Büyükşehir Belediyesi, BUSKİ, Uludağ OSB, KOSAB, BOSAB ve İsabey bölgesi yer alan işletmelerle 1998 yılında 56 olan ortak sayısı, bugün 402’ ye ulaştı. Buna göre kooperatifin yönetim kurulu başkanlığı görevi kurulduğu günden buyana Sayın Bursa Valilerimiz tarafından sürdürülüyor. Yönetim kurulumuzda yer alan isimler de sanayi bölgelerimizden eşit temsille oluşturuluyor.
Atık suyun arıtılması çevre açısından oldukça önemli ve kıymet verdiğimiz bir konudur. Peki, işletmeler açısından Yeşil Çevre’nin önemi nedir?Konusunda ilk olmanın bilinci ve sorumluluğu ile ülke sanayisi için model oluşturmak vizyonu taşıyan Yeşil Çevre, yapısı itibari ile ortaklarının çevre otoriterleri nezdindeki atık su bertaraf yükümlülüğünü almasının yanı sıra her işletmenin ayrı ayrı arıtma tesisi kurmak yerine tek ekonomik ortak arıtma tesisi olması nedeni ile işletme ve ilk yatırım maliyetleri açısından bölgedeki sanayiciyi koruyor ve sanayicinin rekabet gücünü artırıyor. Düşük Arıtma maliyetleri açısından da ekonomik kazanç sağlıyor. Aynı zamanda ülke ekonomisi ve doğal kaynakların etkin kullanımını sağlayan tesis, ülkede dağınık havza bazlı sanayi bölgeleri için bakanlık tarafından da örnek gösterilen bir kuruluş haline geldi.
Yeşil Çevre, ortaklarına arıtma dışında bir hizmet sunuyor mu?Bölgedeki sanayici ortaklarımızın ihtiyaç duyduğu çevre danışmanlık hizmeti için bünyemizde çevre danışmanlık birimi kuruldu. Gerekli resmi işlemler tamamlandıktan sonra ortaklarımıza kar amacı gütmeyen kuruluş olmamız nedeni ile maliyet esaslı olarak bu hizmet de verilmeye başlandı. Bu tarz hizmetlerimiz ortaklarımızın istekleri ve ihtiyaçları doğrultusunda çeşitlendiriliyor.
Kooperatifin çevresel etki açısından önemi nedir?Kooperatif öncesinde bölgede yer alan işletmelerin atık suları açık kanallara akıyordu. 1’inci derece tarım arazilerini tehdit eden ve kirleten bu olumsuz durum, kooperatifin kurulup arıtma hizmeti vermeye başlamasıyla, bölge çiftçisine dere ve kanalları temizlemek sureti ile katkı sağladı. Bulaşıcı hastalık ve kötü kokuların önüne geçildi.
Yeşil Çevre’nin topluma katkısını nasıl özetlersiniz?Yeşil Çevre çoğunluğu bölgesinde yaşayan toplam 25 çalışanı ile istihdamın yanı sıra işletme esnasında bölge esnafından yapmış olduğu tedarikler ile de bölgesine katma değer sağlıyor. Her yıl Meslek Lisesi ve Çevre Mühendisliği öğrencilerine staj imkânı sunuyor.
Çevre konusunda farkındalık çalışması yapıyor musunuz?Bölgemizdeki yerel yönetimler, kaymakamlıklar ve milli eğitim müdürlükleri ile işbirliği yapılarak toplumun çevre konusunda bilinçlendirilmesi için çeşitli faaliyetler düzenleniyor ya da faaliyetlere destek ve katılım sağlıyoruz. Bölgemizdeki bütün ilköğretim 4’üncü sınıf öğrencileri ve okulların çevre kulübü öğrencileri her yıl müfredatları doğrultusunda tesisimizde mühendislerimiz eşliğinde gezi ve bilgilendirme programları düzenleniyor.
Çevresel kirliliğin kaynağında önlenmesi amacı ile ortak işletmeler, bölge yerleşim alanlarındaki konutlarda madeni ve bitkisel atık yağların toplanması çalışmaları düzenleniyor. Bu tür çevresel organizasyonlara sponsor olarak da katkı sağlıyor.
Yeşil Çevre’nin hedefleri nedir?Günlük 50 bin metreküp atık su ileri arıtma ve geri kazanım tesisi kurmayı hedefliyoruz. Bunun için ihtiyaç duyulan arazi Gürsu Belediyesi’nden satın alındı. Ortaklarımız ve Kestel/Gürsu yerleşim alanlarında tehlikesiz ve ambalaj atıkların toplanması ve ayrıştırılması sonraki aşamada da geri kazanım tesisinin kurulmasını planlıyoruz. Bu proje sayesinde öncelikle 402 sanayici ortağımız ile 171 bin 717 nüfusa sahip yerleşim alanı konutlarda oluşan tehlikesiz ve ambalaj atıklarının usul ve yönetmeliklere göre toplanmak sureti ile çevre kirliliğinin önüne geçilmesi ve ekonomik değeri olan bu atıkların ekonomiye kazandırılması sağlanacak. Ayrıca çamur bertaraf tesisimizden ve güneş panellerinden enerji üretimi projelerimiz de var. Arıtma tesisi kapasitemizi de 150 bin metreküpe çıkarmayı hedefliyoruz.
Kamuoyun arıtma tesislerine yönelik ‘çalışmıyor’ ya da ‘belirli günlerde çalışıyor’ şeklinde bir yargı var. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?Bakanlık, bizim gibi arıtma tesislerini 7/24 uzaktan izliyor. Ayrıca bakanlık adına çevre il müdürlüğü de her ay gelip numune alıyor ve analiz ettiriyor. Ayrıca iki ayda bir de bakanlığın gezi laboratuvar aracı da gelip numune alarak kontrol eder. Arıtma tesislerinin ‘mış gibi’ yapma şansı yok. Kamuoyunda oluşturulan algı gerçeği yansıtmıyor. Burada neler yapıldığını dileyen gelip görebilir. Çok ciddi denetimler var. Örneğin müsilaj konusunda günde 3 kez denetlendiğimiz dönemler oldu. Şimdi bu denetimler yeniden sıklaştırıldı.
Arıtma açısından Bursa’yı nasıl görüyorsunuz?Bursa, arıtma anlamında şanslı illerden biridir. İstanbul’a bakıldığında arıtma anlamında Bursa’nın ne kadar ilerde olduğunu görürsünüz. Yeşil Çevre model olarak Türkiye’de tektir. Bakanlık, Yeşil Çevre modelini Türkiye’nin farklı noktalarına öneriyor. Farklı ilerden benzer yapıyı kurmak için istişare ediliyor. Aynı zamanda yurtdışından da bizi model alan ve danışanlar oluyor.