Gemlik Körfezi için geç kalmadınız mı?

Haber: N. Nuri Yavuz

Bursa Barosu, Mimarlar Odası Bursa Şubesi, DOĞADER, Gemlik Belediye Başkanı Mehmet Uğur Sertaslan, Başkan Yardımcısı Mert Dimili ve vatandaşlar adına Av. İsmail İşel, Gemlik’te kurulu Marmara Kimya Sanayii’nin derin deşarj projesinin iptali için dava açtı.

VEKİLLER KATILDI

Davacılar ve akademik meslek odalarının temsilcileriyle CHP Bursa milletvekilleri Nurhayat Altaca Kayışoğlu, Erkan Aydın ve Yüksel Özkan’ın da katıldığı basın açıklaması BAOB Özgürlük ve Demokrasi Meydanı’nda yapıldı.

SUYUNUZ ISINDI!

‘Körfezime Dokunma’, ‘Körfezimi Rahat Bırak’, ‘Suyu Isıtma Körfezi Yok Etme’, ‘Sizin Suyunuz Isındı’, ‘Müsilaj Gemlik’in Kaderi Olmayacak’ yazılı dövizlerle düzenlenen eylemde basın açıklaması Bursa Barosu Başkanı Av. Metin Öztosun tarafından okundu.

MARMARA’YA HANÇER

Açıklama metninde şu ifadelere yer verildi: “Marmara Denizi can çekişiyor, felaket müsilajla su üstüne çıktı, kıyıları kapladı ve aylarca içimiz acıyarak izledik. Bu acı tabloya rağmen önlem alması gerekenler, aksine girişimlerle Marmara Denizi’ne bir hançer daha saplamak için çalışıyorlar.”

YIKICI ZARARLAR VERECEK

Mezkûr firmanın projeye dair ÇED başvurusunun Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından kabul edildiği ve plan değişikliklerinin hızlı bir şekilde onaylandığı vurgulanan metinde şöyle denildi: “Projenin, bölgenin havasına, suyuna, toprağına, yıkıcı zararlar vereceği açıktır.”

DERİN DEŞARJ DEĞİL

“Proje dosyasına göre denizden soğuk su alma yapısı -26 metre su derinliği civarına yerleştirilecektir ve denizden alınan suyun sıcaklığı, 10 C’ye kadar artacaktır. Derin deniz deşarjı ise -11 ila -13 metre su derinliklerine yerleştirilecek olan 54 metre uzunluğundaki difüzör ile toplam 14 adet delikten yapılacaktır. Difüzör deşarj boru hattının en son kısmında yer alacaktır…  Derin deşarj olarak adlandırılan projenin esasen ‘derin’ deşarj olmadığı, 13 metre derinliğe yapılan deşarjın yüzeysel deşarja neredeyse eşdeğer olacağı, bunun da ortamdaki çözünmüş oksijenin iyice azalmasına neden olacağı bilimsel raporlarla ortaya konulmuştur.”

200 BİN KONUTLUK SU

“Denizden su alma ve derin deniz deşarjı projesi kapsamında denizden temin edilmesi planlanan soğutma suyu debisi saatte 5 bin 500 metreküp olarak planlanmıştır. Yani projeye göre günde 132 bin metreküp, ayda ise 3 milyon 960 bin metreküp deniz suyu firma tarafından soğutma suyu olarak denizden çekilip kullanılacak ve kullanılan bu su denize tekrar deşarj edilecektir. Günümüzde 4 kişilik bir ailenin/konutun ortalama su tüketiminin ayda 20 metreküp olduğu gerçeği karşısında proje ile bu firmanın yaklaşık 200 bin konutun kullandığı kadar suyu işleme tabi tutarak tek başına kullanması anlamına gelmektedir ki, bu da projenin ve doğal olarak çevresel sonuçlarının devasa boyutlarda olduğunu, tasarımdan ibaret proje dosyasındaki verilerin dahi projenin çevreye ciddi olumsuz zararlar vereceğini göstermektedir.”

BAKANLIK ÇELİŞKİSİ

“Havaların ve suyun ısınmaya başladığı 2021 yılı ilkbaharından itibaren Marmara Denizi sahillerinde başlayan, bilinen adıyla Müsilaj-Deniz salyası çevre felaketi adeta tüm bu süreci derinden etkilemiş, endişe verici bu felaket ortaya yepyeni bir durum çıkarmıştır. Zira mevzuatın etkin koruma sağlamadığı, denetimlerin de yetersiz kaldığı, ortada sahipsiz ve korumasız bırakılan bir Marmara Denizi’nin bulunduğu gelinen vahim tablodan bellidir. Davalı Bakanlık adına Bakan Murat Kurum Marmara Denizi'ndeki müsilajın üç temel nedenini; deniz suyu sıcaklığının artması, denizdeki kirlilik ve deniz suyu seviyesinin azalması olarak özetlemektedir. Faaliyete geçirilmek istenen proje ise her 3 sebebi de kuvvetli şekilde besleyecek niteliktedir. Nitekim ilgili Bakanlık tarafından hazırlanan Marmara Denizi Bütünleşik Stratejik Planı'nda son 20 yılda deniz suyunun zaten 2 derece ısındığı tespit edilmiştir. Devasa büyüklükteki bu faaliyette önemli bir buharlaşma olacağı da meydandadır. Bizzat Bakanlığın tespitlerinde Gemlik Körfezi'nde en yüksek klorofil seviyelerine rastlanmışken ve faaliyetin buharlaşmayı, kirliliği arttıracağı açıkça belliyken, Bakanlıkça hazırlanan Marmara Denizi Bütünleşik Stratejik Planı'nda deşarjların kirliliği artırdığı tespit ve kabul edilmişken, ve yine aynı planda Marmara Denizi'ndeki soğutma suyu kullanımlarının 45 gün içinde en aza indirilmesi için gerekli çalışmaların yapılacağı kararlaştırılmışken tüm bu plan, program, tespit ve taahhütlerle çelişir şekilde tesisin faaliyetine izin veren kararlara imza atılması her açıdan anlaşılmaz ve kabul edilemez niteliktedir.”

DEPREMSELLİK RİSKİ

“Söz konusu firma faaliyetinin kapasite artırımından ziyade teknik anlamda nitelik değiştirme de içerdiği görülmektedir. Firma Formik Asit, Sodyum Hidrosülfit, Sodyum Sülfit, Sodyum Metabisülfit, Sodyum Sülfat, Sülfürik Asit kullanmaya ve depolamaya başlayacaktır. Yüksek teknolojik ve stratejik ürün olma özelliği de bulunmayan bu kimyasallar ABD Çevre Koruma Ajansı (USA-EPA) ve Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) En Tehlikeli Kimyasallar Listesi’nde yer almaktadır. Önlenemeyen bir kaza anında tesis, bölgedeki diğer tesis ve yerleşim birimleri için de tehdit oluşturacaktır. Marmara Bölgesi’nin depremsellik koşulları açısından yapılan incelemelerde 1’inci Derece riskli bölge olduğu belirlenmiştir. Gemlik özelinde ise durumun daha da riskli olduğu görülmektedir. Maden Tetkik Arama raporuna göre Kuzey Anadolu Fayı’nın güney kolunun devamı niteliğinde bulunan Gemlik Fay Zonu tüm bölgeyi çok ciddi risk altına sokmaktadır. Deprem riski nedeniyle 2017 yılında bölgeye özel KHK dahi yayımlanmıştır. Aynı nedenlerle ‘Gemlik ilçe sınırları içerisinde yer alan ve yanıcı, parlayıcı, patlayıcı, korozif ve toksik madde üreten, kullanan ve depolayan kullanımların kapasite gelişimine ve yeni tesis yapımına yönelik taleplere izin verilmeyecektir’ şeklinde 2013 yılında alınmış Belediye Meclis kararı ve plan notları mevcuttur.”

YÜRÜTMEYİ DURDURMA BEKLENTİSİ

Açıklama şu ifadelerle son buldu: “Tüm bunlara rağmen, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın da projeye karşı izah ettiğimiz bilimsel gerçeklerle uygunsuz görüşüne rağmen firmanın faaliyetlerine ilgili Bakanlıkça onay verilmiştir. Son 1 yıldır kamuoyuna verilen açıklama ve taahhütlere, eylem ve stratejik planlara rağmen etkin koruma sağlanamamış, verilen sözler ve planlar kâğıt üzerinde kalmıştır. Firmaya verilen izinler de bu durumu çarpıcı ve acı şekilde göstermektedir. Nitekim bu hafta Marmara Denizi sahillerinde müsilaj güçlü bir şekilde yeniden görülmeye başlanmıştır. Kurumların bu tavizkar ve hukuk dışı tutumuna karşı çevre ve hukuk mücadelemizi sürdürmeye kararlıyız. Bu nedenle bugün planların onayına ilişkin Bakanlık işlemine karşı birçok kurum ve yetkili kişiler olarak dava açıyoruz. Bu davamızda davacılar; Bursa Barosu, TMMOB Mimarlar Odası Bursa Şubesi ve Doğayı Çevreyi Koruma ve Doğa Sporları Derneği (DOĞADER), gerçek kişi olarak ise Gemlik Belediye Başkanı Mehmet Uğur Sertaslan, Gemlik Belediyesi Başkan Yardımcısı Mert Dimili ve Gemlik Çevre Platformu’ndan aynı zamanda gerçek kişilerin davada avukatlığını üstlenen İsmail İşel’dir. Haklı davamızın kabul göreceğine, kısa süre içinde yürütmeyi durdurma kararı da verileceğine inanıyor, böyle umuyoruz. Planların askıya çıkmasıyla birlikte 5 bin civarında vatandaş ve ayrıca birçok kurum planlara Bakanlık nezdinde itirazlarda bulunduğundan ve itiraz edenler yönünden dava açma süresi henüz başlamadığından, onlar da yasal sürelerinin başlamasıyla kısa süre içinde ayrıca hukuki yollara başvuracaklardır.”

DENİZ YAŞAMI BİTEBİLİR!

Eylemde açıklama yapan Gemlik Belediye Başkanı Mehmet Uğur Sertaslan, “Bu işi mümkün olduğu kadar siyasallaştırmamaya çalışıyoruz. Çünkü bir tepki ortaya çıkıp akademik ve bilimsel araştırmaların sonucu olan endişelerimiz boşa düşmesin ve sırf bir inatlaşma uğruna bir işletmeye çevrede geri dönülmesi mümkün olmayan bir durum yaratma olasılığı fırsatı verilmesin. Bunun gayretini gösteriyoruz çünkü konu çok hassas. Bunu biz söylemiyoruz. Yaptırdığımız araştırma ve çalışmalar, burada ortaya çıkabilecek sonucu tasavvur bile edemeyeceğimizi söylüyor. Suyun ısınmasına etki edecek en küçük müdahalenin dahi Gemlik Körfezi ve Marmara’yı bir bataklık çukuruna dönüştürme ihtimalinden bahsediyor. Deniz yaşamının sonlanabilme ihtimalinden bahsediyor. Yani dünyanın en kıymetli sofralık zeytinine ev sahipliği yapan ‘Gemlik’in zeytini ne olacak?’ bunu konuşmuyoruz bile. Ne olacağını, eğer bu faaliyetler devam ederse hep birlikte yaşayıp göreceğiz” dedi.

KAMU YATIRIM YAPARKEN!..

“Bir yandan ilgili bakanlıklar ve kamu kurumları, derin deşarjdan vazgeçip sudaki insan kaynaklı azot ve fosfor yükünü azaltmak için bizim paralarımızla bir sürü yatırım yapıyor” diyen Başkan Sertaslan, “Büyükşehir Belediyemize teşekkür ediyorum. Orhangazi’de bu yıl ihalesini yapacakları arıtma ile oradan Gemlik’e gelen kirli suyu sonlandıracaklar. Bu, milletin parasıyla yapılacak ve yapılması da lazım. Ama kamu, kendi kaynaklarını bu işle mücadelede kullanırken diğer yandan bir imzayla bir firmaya ‘gel kardeşim sen bizim temizlediğimiz denizi istediğin hale getir’ deyip onay veriyor. Bu süreci hukuken de takip edeceğiz” ifadelerini kullandı.

---

MKS SESSİZ!

Söz konusu projeye ilişkin geçen hafta bu açıklama yapılırken tarafsızlık ilkesi gereği görüşü sorulan şirket yetkilileri, yeni bir açıklama yapılmayacağını dile getirdi. Şirket daha önce basına ‘ilan’ olarak çıktığı duyurusunda şu ifadelerle projeyi savunmuştu:

“Projemiz, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından yerinde yapılan ölçümleri takiben altı ay kadar süren incelemeler ve alınan resmi kurum görüşleri ile beraber, 26 Eylül 2019 tarihinde onaylandı.”

ONLİNE TAKİP

“Projemizde uygulanması öngörülen seyreltme metodu ile denizde ısınma, bölgesel anlamda bile söz konusu değildir. Uygulamanın kontrolü için, denize dönen suyun sıcaklık ve diğer bazı parametreleri sürekli ölçülecek ve bu ölçümler bakanlıkça online olarak izlenecek.”

BİYOLOJİK DEĞİŞİKLİK OLMAYACAK

“Projemizde,  uygulanacak bilgisayar tasarımlı difüzör sistemi sayesinde oluşacak çok katlı seyreltme ile Gemlik Körfezi'nin hidrobiyolojik şartlarında ASLA hiç bir değişiklik olmayacak. Bu proje kapsamında; mevzuatın zorunlu tuttuğu, uzman ve bağımsız akademisyenler tarafından hazırlanan ‘Deniz Biyolojisi Çalışma Raporu’nda, projenin deniz ekosistemine ve ‘Denizel Flora ve Fauna’ya etkisi değerlendirilmiştir. Söz konusu deniz suyu soğutma sisteminin, biyolojik yönden bir olumsuzluğa neden olmayacağı bilimsel olarak ortaya kondu.”

---

TEHLİKEYİ İLK BALIKÇILAR GÖRDÜ

Mezkûr firmanın projesine karşı ilk eylemi, Aralık 2019’da Gemlikli Balıkçılar gerçekleştirmişti. Gemlik, Kurşunlu, Narlı, Kapaklı ve Yalova'da bulunan balıkçılar da körfeze gelerek tekneleri ile eylem düzenlemişti. Başkan Sertaslan da o tarihte eyleme destek vermişti.

---

BİLİMSEL ÇATIŞMA

Davacılar, söz konusu projenin bilimsel ve akademik çalışmalar sonucunda çevresel etkilerinin olumsuz olduğunu savunurken şirket tarafından yaptırılan bilimsel çalışmalar da tam tersini söylüyor.

Şirket tarafından Yardımcı Doçent Doktor Biyolog Mustafa Cebeci’ye Mayıs 2018’de hazırlattırılan ‘Deniz Biyolojisi Çalışma Raporu’nda şu ifadelere yer veriliyor:

“Gemlik Körfezi MKS Marmara deşarj ve su alma hattı güzergâhındaki 3 noktadan alınan biyolojik ve sediment örneklerinin analizleri gerçekleştirilmiş ve söz konusu çalışma sonuçları, planlanan sistemin biyolojik yönden bir olumsuzluğa neden olmayacağını göstermiştir.”

NOT: Söz konusu raporun hazırlandığı tarihte Marmara’da müsilaj sorunu yoktu. Bilimsel araştırma ve raporların birbirine ters sonuçlar ve tespitlerde bulunması da ‘bize has’ ayrı bir tartışma konusudur.