08.09.2021, 21:51

Kelebek ve Kehle

1972 yılında Edward Lorenz’in yazdığı bir makale, her şeyin her şeye bağımlı olduğunu ve Brezilya’da bir kelebek kanadını çırparsa, bu kadar küçük bir etkinin bile uzak bir yerlerde, örneğin Teksas’ta fırtına çıkmasına neden olabileceğini anlatıyordu. Hava tahmininin neden çok zor olduğunu, “kelebek kanadı etkisi” adı verilen ve başlangıç koşullarına hassas bağımlılığı açıklayan bu örnekten ilerdeki yıllarda da çok söz edildi. (https://www.youtube.com/watch?v=fDek6cYijxI).

Biz şimdi 20. Yüzyıldan geriye, 16. Yüzyıla “Muhteşem Yüzyıl”a dönelim. O yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman ile Hürrem Sultan’ın kızı Mihrimah Sultan, 1539 yılında Diyarbekir Beylerbeyi Rüstem Paşa ile evlenmiş ve Rüstem Paşa sadrazam olmuş.

Rüstem Paşa, Saraybosna civarında bir köyde doğmuş. Rüstem Paşa’nın, haracını ödeyemeyen ilk efendisi tarafından haracın yerine köle olarak sultanın sarayına teslim edildiği bazı kaynaklarda yer alıyor. Daha sonra genç Rüstem Osmanlı bürokrasisi için yetiştirilmiş.

Bir gün sarayda Kanuni Sultan Süleyman’ın elindeki bir şey pencereden düşüyor, padişahın yanında bulunanlar düşen eşyayı yakalamak için merdivenlerden inerken, genç Rüstem pencereden atlayıp, bu hareketiyle padişahın gözüne giriyor. Bunlar ne ölçüde doğru, elbette bilmiyoruz.

Okuyucuya şimdi, “Kaosun bu işin ilgisi ne?” dedirtmeden biz konumuza dönelim. Rüstem Paşa’nın Mihrimah Sultan ile evlenmesi konusunda Padişah nasıl karar verdi dersiniz? Olay cüzzam hastalığının bir tehlike olduğu dönemde geçtiği için hekimler Padişah’a, Rüstem Paşa’nın bu konuda incelenmesini tavsiye ediyorlar.

Hekimlerden oluşan bir heyet, Harran’a Rüstem Paşa’ya bu iş için gönderiliyor. Bir kişinin cüzzam olup olmadığı o yıllarda, o kişinin iç çamaşırında bit olup olmaması ile incelenirmiş. Çamaşırınızda bit (kehle) varsa sizde cüzzam yok, bit yoksa da sizde cüzzam var diye karar verilirmiş.

Harran’daki inceleme uzun sürüyor ama hekimler bir bite rastlamıyorlar. Son anda, tam hekimler “Rüstem Paşa’da cüzzam var” kararını verdi verecekken, birden Paşa’nın iç çamaşırından bir bit sıçrıyor. Hekimler Paşa’da cüzzam olmadığı kararını veriyorlar ve Paşa, Mihrimah Sultan ile evlenip daha sonra da iki kez sadrazam oluyor.

Elbette tam olarak bilemiyoruz, Belki de kehlenin sıçradığı an, kelebeğin kanadını çırptığı andı ve küçük bir neden kendinden çok büyük gelişmelere neden olmuştu. Paşa’nın kaderi pencereden atladığı anda mı yoksa kehle’nin sıçradığı anda mı değişti? Eğer gerçekten bir bit sıçrayarak birinin sadrazamlık yolunu açabiliyor ise, bu bize şu yaşadığımız dünyada birbirimize; büyük, küçük tüm hayvanlara ve bitkilere ve her şeye ne kadar bağımlı olduğumuzu anlatmaz mı?

Yorumlar (2)
Metin Sarı 4 yıl önce
EyvAllah hocam
Namık Çıracıoğlu 4 yıl önce
Bitin orada olması tesadüf de olmuş olabilir. Ayrıca paşanın biti nereden kaptığı da önemli.
Namaz Vakti 22 Haziran 2025
İmsak 06:47
Güneş 08:18
Öğle 13:10
İkindi 15:31
Akşam 17:52
Yatsı 19:17
6
hafif yağmur
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 36 95
2. Fenerbahçe 36 84
3. Samsunspor 36 64
4. Beşiktaş 36 62
5. Başakşehir 36 54
6. Eyüpspor 36 53
7. Trabzonspor 36 51
8. Göztepe 36 50
9. Rizespor 36 49
10. Kasımpaşa 36 47
11. Konyaspor 36 46
12. Alanyaspor 36 45
13. Kayserispor 36 45
14. Gaziantep FK 36 45
15. Antalyaspor 36 44
16. Bodrum FK 36 37
17. Sivasspor 36 35
18. Hatayspor 36 26
19. A.Demirspor 36 2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 38 72
2. Gençlerbirliği 38 68
3. Karagümrük 38 66
4. İstanbulspor 38 64
5. Bandırmaspor 38 64
6. Erzurumspor 38 64
7. Boluspor 38 61
8. Iğdır FK 38 58
9. Amed Sportif 38 57
10. Ahlatçı Çorum FK 38 54
11. Ümraniye 38 53
12. Esenler Erokspor 38 52
13. Sakaryaspor 38 51
14. Keçiörengücü 38 51
15. Manisa FK 38 48
16. Pendikspor 38 48
17. Ankaragücü 38 48
18. Şanlıurfaspor 38 40
19. Adanaspor 38 30
20. Yeni Malatyaspor 38 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 38 84
2. Arsenal 38 74
3. M.City 38 71
4. Chelsea 38 69
5. Newcastle 38 66
6. Aston Villa 38 66
7. N. Forest 38 65
8. Brighton 38 61
9. Bournemouth 38 56
10. Brentford 38 56
11. Fulham 38 54
12. C.Palace 38 53
13. Everton 38 48
14. West Ham United 38 43
15. M. United 38 42
16. Wolves 38 42
17. Tottenham 38 38
18. Leicester City 38 25
19. Ipswich Town 38 22
20. Southampton 38 12
Takımlar O P
1. Barcelona 38 88
2. Real Madrid 38 84
3. Atletico Madrid 38 76
4. Athletic Bilbao 38 70
5. Villarreal 38 70
6. Real Betis 38 60
7. Celta Vigo 38 55
8. Rayo Vallecano 38 52
9. Osasuna 38 52
10. Mallorca 38 48
11. Real Sociedad 38 46
12. Valencia 38 46
13. Getafe 38 42
14. Espanyol 38 42
15. Alaves 38 42
16. Girona 38 41
17. Sevilla 38 41
18. Leganes 38 40
19. Las Palmas 38 32
20. Real Valladolid 38 16