25.10.2022, 09:27

Bursa ile İlgili Kitapların Problemleri

Bundan 15 sene öncesine kadar Bursa üzerine çok az kitap yazılırdı. Makalelerin sayısı azdı. Çünkü konuyu bilenler yazıyordu. Artık iş çığırından çıktı. Gazete haberlerini kendi bildikleriyle harmanlayıp iki kapağın arasına kitap haline getiriliyor. Yıllarca o konuyla ilgili ne yazılmış diyerek literatür taramak yok. Benden önce bu kaynaklar nasıl kullanılmış demek yok. Kaynakları sorgulamak yok.

Konuyu bilen biri kaynakçaya bakıp hemen intihali anlayabiliyor. Bilmeyenler ne yapacak? Literatür okunmadığı için yapılan yanlışları ve intihal yapıldığını söylediğin zaman “Sen, benim kitabımı kötülüyorsun” diyorlar. İnsanlar yıllarca araştırma yapıp sadece bir kitap yazabilirken sen yılda nasıl 6-7 kitap yazabiliyorsun sorusuna cevap yok.

Bursa’da entelektüelim diye gezenler kaynakça ile kitaptaki bilgilerin uyumu kontrol edecek bilgi düzeyinde değil. Kitap hediye edilmiş ise zaten susmak zorunda kalıyor. Bir de aman kimseyle aram bozulmasın deyinler var. Yanlışları söyleyenler kötü oluyor. Bu konuda çok dertliyim. Bir örnek vereyim.  

Sinema ile ilgili kitap, makale ve yüksek lisans tezlerinde çok kullanılan bilgi var.

 Nahit Kayabaşı, 26 Ocak 1999’da Akkılıç Kültürevi’nde Murat Akgün ile yaptığı söyleşiyi Bursa Defteri’nin 1. sayısında, Mart 1999’da yayımlar. Murat Akgün şunları anlatır:   

“O zamanlar Yıldırım’da oturuyorduk. 23 Nisan İlkokulu’nda okuyordum. Üçüncü sınıftayken, bir gün dediler ki, sinemaya gidilecek! İstiklal Harbi’ne dair bir film oynuyormuş. Galiba 1929’un sonuydu. Beşer kuruş topladılar bizden, doğru Muallimler Birliği Sineması’na götürdüler. Bugünkü Setbaşı İlköğretim Okulu’nun bulunduğu yer… Eski bir Ermeni kilisesini boşaltmışlar, sinema yapmışlar. Altta, sandalyeden daha güzel, tek tek yapılmış, güzelce düzenlenmiş oturulacak yerleri, açılır-kapanır kanapeleri vardı. Makinist yeri üst bölümdeydi. İşte o gün tanıştım sinemayla. Sessiz bir film gösterdiler. Zannediyorum Ateşten Gömlek’ti, Halide Edip’in romanından yapılmış.”

İşin üzücü tarafı bu metin birçok kaynakta Bursa’nın ilk sinema salonu ve sinema tarihinin başlangıcı olarak yazılıyor. Raif Kaplanoğlu’nun Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Bursa kitabında sinemanın başlangıcı konusunda bilgi var. Bu kitabın neden okunmadığını anlayamıyorum.

Ermeni Kilisesi sinema olarak kullanılmadan önce tiyatroya çevrilmişti. Semih Günver Bir Kiraz Ağacı Olsaydım adlı kitabında 1925 yılında kilisenin tiyatroya nasıl dönüştürüldüğünü ve sekiz yaşındayken gördüklerini anlatır. Kitapta Rum kilisesi diye yazar. Ancak burası Ermeni Kilisesidir. Anılarını 1986 yılında yayımlamıştır. Arada 61 yıl olduğu için hafızası yanıltmıştır. 

Hocaalizade Caddesi’nde, Atatürk Ortaokulu’nun olduğu yerden çekilen kilise ve okulu gösteren fotoğrafın dışında Sibel Gök’ün yaptığı sözlü tarih çalışmaları konuyu daha iyi aydınlatmıştır. 2014 yılında yayımlanan Bursa’nın Tarihi Mahalleleri III kitabına bakabilirsiniz.

Emin Bilgin 23 Kasım 2012’de şunları söyler: “Jandarmayı hemen geçince papazın evi bulunuyordu. Daha sonra vali konağı olarak kullanıldı. Kocaman bir bahçe içinde, büyük balkonlu, güzel bir evdi. Setbaşı İlkokulu önceden cadde üzerindeydi. Şu anda BİM Market’in bulunduğu yer eskiden kiliseymiş. Kilise daha sonra Mehmet Sami Türknar’a ait Türknar Tütün Deposu olmuş. Oradan yukarıya Milli Eğitim Müdürlüğü’nün bulunduğu binalarda yine tarihi binalardı. Bu binalardan bir tanesi papazların, bir taneside rahibelerin kaldığı yerlermiş. Papazların kaldığı yere daha sonra üç sınıflık Nilüfer İlkokulu yapılmıştı.” [Ertan Göksever 3 Ocak 2013’te bu okulla ilgili olarak burasının üç sınıflık Yirminci Okul adıyla açıldığı söyledikten sonra yerini Milli Eğitim Müdürlüğü’nün olduğu yer olduğunu söyler.] İpekçilik Caddesi’nden çıkarken sol tarafta, hemen okulun karşısında Papazın evi vardır.  Emin Bilgin sözlerinin devamında şöyle der: “Şu anda Çelebi Mehmet Lisesi’nin bulunduğu yer önceden manastırmış. Manastırın eski kapısı hâlâ duruyor. Hatta kapının iki yanındaki fenerlerde iki üç sene öncesine kadar duruyordu; yakın zamanda çaldılar.” 

Cumhur Cemal Güleçman 19 Kasım 2012’de şunları söyler: “Şu anda BİM marketin bulunduğu apartmanın yerinde tütün deposu vardı.”

Lerzan Akbaş 15 Kasım 2012’de şunları söyler: “O zamanlar Orman Lokali’nin olduğu yer Vali Konağı idi... Şu anda BİM Marketin bulunduğu binanın olduğu yerde bir kilise vardı. Sonradan orası tütün deposu oldu. Maskları, amforaları, sahnesi, orgu duruyordu. Konser salonu varmış; annemler oraya konserlere gidiyorlarmış. Sonradan tütün deposu oldu. Kızlar orada tütün kıyarlardı. 1980 yıllarından sonra da yıkıldı. Onun biraz yukarısında şu anda kütüphane olan yerde de Nilüfer İlkokulu vardı. Bahçesinde dönme dolap, salıncaklar bulunuyordu. Akşamları arkadaşlarla, gider, dönerdik. Dörtçelik İlkokulu’nun eski ismi de 24 Temmuz İlkokulu’ydu. Dörtçelik o okulu yıkıp şuan ki yeni okulu yaptı ve okulun ismi de Dörtçelik İlkokulu olarak değişti.”

BİM Market’in yerine 2016 yılında Seyhan Ekspres Market açılmıştır.

Setbaşı’ndaki Ermeni kilisesi, 1915-1925 yılları arasında boş durmuştur. 1980’li yıllarda kilise ve okul yıkılmıştır. Setbaşı Ortaokulu’nun olduğu yerde eskiden Ermeni Okulu, üst tarafında apartmanların olduğu yerde ise Ermeni Kilisesi vardı.

Kilisenin yeri hâlâ birçok yazıda, Setbaşı İlköğretim Okulu’nun olduğu yer olarak tarif edilmektedir. Bu bilgi yanlıştır. Murat Akgün 1921 yılında Gemlik’te doğmuştur. Eski kilisede film seyrettiği zaman sekiz yaşında ilkokul öğrencisidir. 1929 yılında kiliseye sinema filmi seyretmeye gitmiş, gördüklerini 1999 yılında anlatmıştır. Arada 70 sene var.

Ermeni kilisesi tiyatroya çevrilmiş, ancak burayı Türk Ocağı Tiyatrosu adlandırmak yanlıştır. Çünkü Türk Ocağı’na ait anlamı oluyor. Burayı Muallimler Birliği de kullanmıştır. Muallimler Birliği Sineması olarak adlandırmak yanlıştır. Aynı şekilde Muallimler Birliği’ne ait anlamı oluyor. Dönemin kaynaklarında ne Türk Ocağı Tiyatrosu ne de Muallimler Birliği Sineması ifadesi vardır. Burayı ihtiyaca göre birçok kurum kullanmış, bina satıldıktan sonra tütün deposu dahi olmuştur.

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 22 Haziran 2025
İmsak 06:47
Güneş 08:18
Öğle 13:10
İkindi 15:31
Akşam 17:52
Yatsı 19:17
6
hafif yağmur
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 36 95
2. Fenerbahçe 36 84
3. Samsunspor 36 64
4. Beşiktaş 36 62
5. Başakşehir 36 54
6. Eyüpspor 36 53
7. Trabzonspor 36 51
8. Göztepe 36 50
9. Rizespor 36 49
10. Kasımpaşa 36 47
11. Konyaspor 36 46
12. Alanyaspor 36 45
13. Kayserispor 36 45
14. Gaziantep FK 36 45
15. Antalyaspor 36 44
16. Bodrum FK 36 37
17. Sivasspor 36 35
18. Hatayspor 36 26
19. A.Demirspor 36 2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 38 72
2. Gençlerbirliği 38 68
3. Karagümrük 38 66
4. İstanbulspor 38 64
5. Bandırmaspor 38 64
6. Erzurumspor 38 64
7. Boluspor 38 61
8. Iğdır FK 38 58
9. Amed Sportif 38 57
10. Ahlatçı Çorum FK 38 54
11. Ümraniye 38 53
12. Esenler Erokspor 38 52
13. Sakaryaspor 38 51
14. Keçiörengücü 38 51
15. Manisa FK 38 48
16. Pendikspor 38 48
17. Ankaragücü 38 48
18. Şanlıurfaspor 38 40
19. Adanaspor 38 30
20. Yeni Malatyaspor 38 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 38 84
2. Arsenal 38 74
3. M.City 38 71
4. Chelsea 38 69
5. Newcastle 38 66
6. Aston Villa 38 66
7. N. Forest 38 65
8. Brighton 38 61
9. Bournemouth 38 56
10. Brentford 38 56
11. Fulham 38 54
12. C.Palace 38 53
13. Everton 38 48
14. West Ham United 38 43
15. M. United 38 42
16. Wolves 38 42
17. Tottenham 38 38
18. Leicester City 38 25
19. Ipswich Town 38 22
20. Southampton 38 12
Takımlar O P
1. Barcelona 38 88
2. Real Madrid 38 84
3. Atletico Madrid 38 76
4. Athletic Bilbao 38 70
5. Villarreal 38 70
6. Real Betis 38 60
7. Celta Vigo 38 55
8. Rayo Vallecano 38 52
9. Osasuna 38 52
10. Mallorca 38 48
11. Real Sociedad 38 46
12. Valencia 38 46
13. Getafe 38 42
14. Espanyol 38 42
15. Alaves 38 42
16. Girona 38 41
17. Sevilla 38 41
18. Leganes 38 40
19. Las Palmas 38 32
20. Real Valladolid 38 16